Otwarte formy nauczania sposobem na nauczanie zróżnicowane i angażujące

Wczesne lata szkolne tworzą bazę dla dalszej nauki. Aby odnosić sukcesy matematyczne w dalszych klasach nie wystarczy wyposażenie tylko w niezbędną wiedzę. Dziecko powinno rozwinąć w sobie pozytywne nastawienie do przedmiotu i przyzwyczajenia, które pozwolą mu być zainteresowanym, zaciekawionym i pełnym zapału do nowych matematycznych odkryć.

Zadaniem nauczyciela jest umożliwienie nauki każdego dziecka na „krawędzi” jego umiejętności. Ćwiczenia powinny być wystarczająco trudne, aby umożliwić zdobywanie nowych umiejętności – a jednocześnie nie mogą być zbyt trudne, aby nie powodować zniechęcenia i braku wiary we własne możliwości. Spełnienie tego warunku wobec wszystkich dzieci w klasie, podczas gdy poziom ich umiejętności jest zazwyczaj zróżnicowany stanowi dla nauczyciela wielkie wyzwanie. Możliwe jest sprostać temu zadaniu poprzez stosowanie różnych form pracy z klasą oraz odpowiednią aranżację klasy.

Pierwszy krok do stworzenia otoczenia sprzyjającego uczeniu się matematyki to zadbanie o wystarczającą ilość różnorodnych pomocy dydaktycznych do manipulowania. Poprzez aktywne działanie i manipulację przedmiotami dzieci łatwiej i głębiej rozumieją matematykę. Materiały manipulacyjne pozwalają na modelowanie matematycznych pojęć i związków. Wyposażają dzieci w narzędzia do myślenia i testowania swoich wniosków.

Otoczenie pobudzające do aktywnego doświadczania to takie, które:
· rozwija dziecięce myślenie
· prowokuje do zadawania pytań
· zachęca do szukania odpowiedzi
· umożliwia poszukiwanie związków przyczynowych
· pomaga dzieciom poczuć sens i zrozumieć matematykę, ponieważ są w nią zaangażowane

Z uwagi na powszechne trudności finansowe w zakupie niezbędnych matematycznych pomocy manipulacyjnych warto rozważyć stosowanie pomocy dydaktycznych w czasie pracy grupowej lub indywidualnej. Praktyczną korzyścią takiego rozwiązania jest umożliwienie uczniom kontaktu z różnorodnymi środkami dydaktycznymi bez konieczności zakupywania egzemplarza dla każdego ucznia lub co najmniej „na ławkę”. Wystarczy wtedy wyposażyć klasę w 1-2 komplety materiału dydaktycznego danego rodzaju, np. 20-30 liczmanów krążków, 2-3 liczydła, 2-3 komplety „liczb w kolorach”, 1-2 domina, i wielu innych – zamiast tylko jednego rodzaju pomocy dydaktycznej.

Praca nauczyciela z całą klasą

Podczas pracy z całą klasą nauczyciel może dokonać krótkiej prezentacji udostępnionych w klasie pomocy dydaktycznych, modelując różne możliwości zastosowań. Jednakże również bez takich krótkich lekcji większość uczniów z powodzeniem będzie eksperymentować z materiałem dydaktycznym, dochodząc do własnych wniosków.

Praca nauczyciela z małą grupą

Praca z małą grupą pozwala nauczycielowi na autentyczną interakcję i obserwację każdego ucznia. Nauczyciel może wykorzystać tą formę w trzech sytuacjach:
· aby wprowadzić zagadnienia zbyt trudne do omówienia z całą klasą
· aby przeprowadzać ćwiczenia, które pozwalają przezwyciężyć trudności określonej grupie uczniów
· aby dokonać bezpośredniej obserwacji i oceny dzieci bez konieczności ich odpytywania przed całą klasą.

Podział klasy na małe grupy zależy zawsze od aktualnej potrzeby, stąd też podział powinien pozostać elastyczny. Może być inny dla konkretnego przedmiotu, dla konkretnej umiejętności. Zasadniczym celem pracy z małą grupą jest możliwość dotarcia do każdego dziecka z osobna, dokonania jego oceny i opracowanie z nim zagadnień, sprawiających mu trudność. Pozwala pracować z każdą grupą dzieci na ich poziomie (w wybranym przedmiocie czy umiejętności). Pojawi się z pewnością pytanie: „A co robi reszta klasy, gdy nauczyciel pracuje z małą grupą?” Otóż pozostałe dzieci pracują w tym czasie w trybie indywidualnym.

Główne zasady pracy z małą grupą:
· nauczyciel najpierw wprowadza formę „pracy indywidualnej”, aby dzieci nauczyły się nie przeszkadzać jemu w czasie pracy z grupą
· czas pracy z małą grupą powinien być krótki (15-20 minut)
· powinno unikać się przypinania dzieciom etykietek, dzieląc je na grupy: słabą, średnią i dobrą
· nauczyciel może pracować z grupą w oparciu o stały harmonogram (stwierdzony poziom umiejętności) lub w zależności od wynikłej potrzeby (stwierdzona trudność).

Praca indywidualna ucznia

Czas pracy indywidualnej jest bardzo ważny, ponieważ uczeń jest odpowiedzialny za to, czego i w jakim czasie się nauczy. Organizowana praca indywidualna służy głównie utrwalaniu i ćwiczeniu zagadnień wprowadzonych na lekcji, a nie poszukiwaniom nowej wiedzy. Wprowadzenie pracy indywidualnej umożliwia nauczycielowi zaplanowanie zadań odpowiadających zróżnicowanemu poziomowi umiejętności uczniów w klasie (zadania łatwiejsze i trudniejsze).

Główne zasady pracy indywidualnej:
· dzieci dbają o porządek i materiały
· dzieci wybierają miejsce pracy (stolik, dywanik na podłodze)
· dzieci wybierają materiał i zadanie, które chcą wykonać
· liczba dzieci mogących pracować razem zostaje ograniczona przez nauczyciela
· dzieci mówią do siebie szeptem, cicho przemieszczają się po sali
· dzieci kończą zadanie, którego wykonania się podjęły
· nauczyciel oczekuje, iż dzieci w sposób odpowiedzialny zaplanują swoją pracę
· klasa kończy czas pracy indywidualnej krótkim podsumowaniem.

Istnieją różnorodne formy umożliwiające indywidualną naukę ucznia:

• po wykonaniu zadań obowiązkowych w klasie uczeń może wybrać sobie dowolny materiał dydaktyczny lub grę edukacyjną z kącika matematycznego (zamiast przeszkadzać zajmuje się więc czymś pożytecznym)
• codziennie lekcje zaczynają się od krótkiej pracy własnej (ok. 10-20 minut)
• dwa razy w tygodniu zaplanowany jest czas na pracę własną (ok. 20-30 minut)
• praca własna jest częścią tzw. planu tygodniowego
• praca własna jest częścią tzw. metody stacji· praca własna jest częścią trwającego projektu