Na piękny dzień 23. września mamy zagadkę - zadanie. Odpowiedź nie jest wcale taka oczywista, bo do zadanie nie podajemy danych. Dziecko lub inny nauczyciel :) musi samo odnaleźć dane do zadania w swojej wiedzy o świecie, wykorzystując logikę i kreatywność. Jeśli myślisz, że o ekwinokcjum wiesz wszystko - sprawdź się.

Zagadka dla klas I-III brzmi: ile godzin ma pierwszy dzień jesieni, czyli równonoc jesienna?

Skąd mają to wiedzieć? Jeśli poznał już pojęcie doby i potrafi odczytywać czas, wie, że doba ma 24 godziny, czyli 1440 minut. Jak ustalić ile minut ma dzień a ile noc? Trzeba "rozłożyć na części" słowo równonoc. Co bowiem ono oznacza? Równo to tyle samo, czyli noc ma tyle samo... czego, jest taka sama jak co? Można tu nieco pomóc, że odnosimy to równo do dnia, jeśli dzieci same na to nie wpadną. Nagle więc całe zadanie staje się bardzo proste.

24 : 2 = 12

Zadanie dla klas IV - VI: Ile minut ma pierwszy dzień jesieni?

Oczywiście zaczynamy podobnie - uczniowie sami szukają danych i tworzą działanie. Poza informacjami z edukacji wczesnoszkolnej uczeń potrafi już dokonywać bardziej złożone obliczenia zegarowe - także na minutach i sekundach. Czyli do dzielenia dochodzi zmiana jednostek i mnożenie.

Zadanie dla gimnazjum: Ile minut ma dzień 23 września (danego roku)?

W roku 2015 astronomiczna jesień nastąpiła, według czasu środkowoeuropejskiego letniego, dokładnie  o godzinie 10:21. Czy jest to ważne do obliczenia długości dnia? Nie, ale to całkiem ciekawa informacja sugerująca, że nasz kalendarz nie jest dokładnym narzędziem. Niedokładnym na tyle, że musimy dodawać sobie co 4 lata jedną dobę, by obieg Ziemi dookoła Słońca w miarę się zgadzał z naszym datowaniem w roku kalendarzowym. Dlaczego więc nie zmienimy kalendarza? Jest to doskonałe pytanie otwarte dla dociekliwych umysłów, które chcą już powoli mieć znaczenie w świecie.

Słońce wstało dokładnie na wschodzie, a zaszło dokładnie na zachodzie. Czy na całej kuli ziemskiej? Można tu powrócić do ruchu obiegowego Ziemi i upewnić się, że nasi gimnazjaliści potrafiliby go pokazać na pomocach np. na Globusie - odkrywam Ziemię i z pomocą latarki lub innego źródła światła. Szybka demonstracja na konkrecie może nadrobić ewentualne braki w wiedzy z lat poprzednich. Może to być ciekawym zadaniem dodatkowym - pokazanie schematycznie układu Słonecznego dokładnie w dniu równonocy jesiennej.

Wracając do naszego zadania, potrzebne nam będę dodatkowe dane - jakie? Czy można znaleźć długość danego dnia w Internecie? Jest to trudne - sprawdziliśmy :) Do wykonania takiego obliczenia łatwiej jest odnaleźć godziny wschodów i zachodów Słońca (przykładowe możesz znaleźć TU) poszczególnych dni.

Po uzyskaniu takich danych poproś uczniów o sprawdzenie, czy data równonocy jest rzeczywiście dokładnie dobą, gdzie dzień jest równy nocy w minutach. Wyniki mogą okazać się ciekawe. Który dzień więc będzie dokładną równonocą? Czy istnieje taki? Jeśli sami nie wpadną na to, zaproponuj obliczenie długości dnia najbliższych wcześniejszych i późniejszych dat.

Przy sprawdzaniu wyników poszczególnych grup mogą wyjść różne wyniki... Ktoś obliczył błędnie? A może jest inna przyczyna... ;) Warto sprawdzić, dla jakiej szerokości geograficznej czy miasta podane były godziny wschodów i zachodów Słońca. Problem powinien się tu wyjaśnić "sam".

Czy świat jest jednoznaczny i prosty, czy pełen tajemnic i niezbadany? No i który nas bardziej interesuje ;) Oto jest pytanie.