W ostatnim czasie pojawia się wiele dyskusji o tym, jaka powinna być nowoczesna szkoła. Mamy już tablice interaktywne, tablety, nowoczesne metody nauczania, e-podręczniki, bogate bazy zasobów dostępne on-line. Cały czas jednak pozostaje poczucie niedosytu, jakby czegoś jeszcze brakowało… Coraz częściej podkreśla się  konieczność personalizacji edukacji, czyli podejścia z szacunkiem do różnych stylów uczenia się. Dziś już wiemy, że nie każdy jest w stanie uczyć się w warunkach, z jakimi szkoła tradycyjnie się kojarzy.

 

Okazuje się, że nasze własne ,,menu” uczenia się mamy zakodowane już na poziomie neurologicznym. Jest to takie biologiczne oprogramowanie, które określa kontekst, czyli indywidualne preferencje w zakresie odbierania i przetwarzania informacji. Oznacza to, że aby zwiększyć skuteczność uczenia się Uczniów i podnieść jakość nauczania w szkole, nie możemy wszystkich traktować w ten sam sposób.

Każdy powinien poznać najlepszy dla siebie sposób uczenia się oraz swoje ograniczenia w tym względzie (czyli czego nie lubi, czego unika, a co go motywuje). Dzięki temu ucząc się, można mieć realny wpływ na samodzielną organizację tego procesu oraz zwiększenie własnej efektywności. Pozwala to uczyć się szybciej, trwalej i niemal bezstresowo.

We współczesnym świecie uczenie się jest jedną z kluczowych umiejętności. Przyspieszenie rozwoju cywilizacyjnego wymaga od nas ciągłej nauki, przez całe życie. Unia Europejska zakwalifikowała tę umiejętność do ośmiu Kompetencji Kluczowych, które znalazły się w dokumentach oświatowych państw europejskich. Znajomość własnego stylu uczenia się powinna być ważniejsza nawet od znajomości tabliczki mnożenia.

Skąd to wiemy?

Różnice w sposobie uczenia się były intuicyjnie wyczuwane od zawsze, ale dopiero dwudziesty  wiek przyniósł rozwój technologii i możliwości nieinwazyjnych pomiarów funkcjonowania mózgu. Kolejne badania zwiększają wiedzę na temat różnic indywidualnych i efektywności uczenia się. Niektórzy naukowcy chcą nawet powołania specjalnej gałęzi nauki, która zajmowałaby się tylko tym tematem, co pokazuje, jak ważne jest to zagadnienie.

W latach 70 dwudziestego wieku pojawiły się prace Howarda Gardnera, Tony Buzana i Roberta Ornsteina. Obalili oni mit dotyczący inteligencji i jej wpływu na życie człowieka. Okazało się, że nawet jej wysoki poziom nie gwarantuje sukcesów tak zawodowych, jak i osobistych. Te postulaty wywołały niemałą rewolucję.

Howard Gardner stworzył Teorię Wielorakiej Inteligencji, która została uznana za największe odkrycie w naukach humanistycznych dwudziestego wieku. Gardner uznał, że edukacja powinna być spersonalizowana. Szkoła musi skoncentrować się na jednostce, na jej szczególnych potrzebach i wymaganiach. Chociaż ujednolicony typ nauki kojarzy się ze sprawiedliwością, to jednak nie wszyscy mają taki sam typ inteligencji, który pozwala do maksimum wykorzystać ,,ofertę” szkoły. Faworyzując określony sposób nauki, faworyzuje się tylko jeden typ Uczniów, a to już sprawiedliwe nie jest.

Rozpoznanie potrzeb edukacyjnych i dostosowanie do nich ,,oferty” szkolnej to najnowszy kierunek w edukacji. Nauczyciele znają już różne metody pracy, jednak wciąż nie stosują ich szeroko w praktyce. Główną przeszkodą są zbyt liczne klasy, w których niektórzy Nauczyciele mają zajęcia np. raz w tygodniu. W takich warunkach trudno jest im szybko rozpoznać potrzeby wszystkich Uczniów odnośnie ich stylu uczenia się. Czy wobec ciągłego braku czasu warto zajmować się kwestią pogodzenia takich ograniczeń z koniecznością (a nawet wymogiem prawnym) indywidualizacji? Czy jest taka możliwość?

Dlaczego warto?

Korzyści są jednak niezliczone. W idealnej sytuacji każdy Uczeń ma przeprowadzoną diagnozę stylu uczenia się, a w niej wskazówki, opis silnych stron, listę potencjalnych ograniczeń i trudności. Taka wiedza daje Nauczycielom nowe możliwości udzielania właściwej pomocy edukacyjnej, czy rozwiązywania pojawiających się problemów. Idąc dalej, można oczekiwać jeszcze czegoś więcej, np. lepszych stopni u Uczniów, większej ich satysfakcji z faktu uczenia się, ponieważ więcej zrozumieją z lekcji, co z kolei daje im poczucie sukcesu. Podobną satysfakcję mogą odczuwać Nauczyciele, dla których motywacją są chętni do współpracy, ciekawi tematów Uczniowie. Także Rodzice, mając wiedzę na temat stylu uczenia się dziecka, mogąc je odpowiednio wspierać w domu. Tworzy to spójny system szkoła-dom.

Spersonalizowana rzeczywistość

Dzisiejszy świat staje się coraz bardziej ,,krojony na miarę”. Praktycznie każdy aspekt życia jest dostosowany do Użytkownika. Zaczynając od jedzenia (np. dla wegetarian, bezglutenowe, produkty wzbogacane odpowiednimi witaminami i minerałami), poprzez ubrania (styl biurowy, casualowy, sportowy), po samochody (rodzinne, dla kobiet, dla biznesmenów, sportowe). A to tylko kilka przykładów. Ujednolicona edukacja, działająca ,,po omacku”, bez diagnozy stylu uczenia się Uczniów,  to zwyczajny anachronizm, który jako dominująca metoda pracy w szkole  powinien znaleźć się w… muzeum „starych praktyk edukacyjnych”.

Style nauki

Naukowcy zajmujący się efektywnym uczeniem się oraz inni badacze tematu - praktycy, są przekonani, że każdego można nauczyć wszystkiego. Trzeba tylko dobrać odpowiednie narzędzia. Najprościej rzecz ujmując, osobiste style nauki zależą od dominującego zmysłu. Można więc mówić o wzrokowcach, słuchowcach, osobach o dominacji ruchowej czy uczuciowej. Każdy z nich ma swoje ulubione ,,kanały”, dzięki którym treści docierają efektywniej oraz takie, które blokują przyswajanie jakichkolwiek informacji.

Wydaje się, że dzięki dostępowi do Internetu każdy może sam poznać swój sposób nauki. Z łatwością można znaleźć testy psychologiczne, które oceniają różne parametry składające się na styl uczenia. Na końcu pojawia się wynik z poradami do wykorzystania w codziennej praktyce. Takie testy mają jednak wady. Wiele z nich jest niekompletnych, przygotowanych bez należytej staranności. Do prawidłowej oceny potrzebny jest specjalistyczny program i narzędzie. Ocena tak ważnej kwestii powinna być wykonana sumiennie i precyzyjnie.

Zmiany, zmiany, zmiany

Cyfrowa rzeczywistość ukształtowała nawyk dostosowywania wszystkiego do osobistych preferencji. Nowoczesna szkoła nie może pominąć tego aspektu milczeniem. Mogąc przystosować edukację do własnych potrzeb i zainteresowań, można wyrazić siebie i swoją tożsamość. Standaryzacja i uniformizacja ustępują miejsca silnej potrzebie indywidualizacji. Efektywna nauka wymaga dziś spojrzenia jednostkowego, a co za tym idzie zmian kulturowych i społecznych. Masowe kształcenie, wzorowane na dziewiętnastowiecznym modelu fabryki, nie przystaje do dzisiejszego świata. Ważniejsze jest wytworzenie aktywnej potrzeby nauki przez całe życie, nie tylko ,,pod testy”. Rolą szkoły nie może być tylko odpytywanie z zapamiętanych treści. Dzięki wiedzy na temat własnego stylu uczenia Użytkownik-Uczeń będzie wiedział, jak osiągnąć osobisty sukces.

Czy polska szkoła jest gotowa?

Obecnie polska szkoła nie jest przygotowana do wdrożenia wymogu personalizacji nauczania. Przede wszystkim z powodu nieznajomości odpowiednich narzędzi diagnostycznych i przygotowania Nauczycieli do poruszania się w tej tematyce. Ale pojawiają się już „pierwsze jaskółki”. Aktualnie kilkanaście tysięcy Uczniów i kilkuset Nauczycieli w Polsce poznało tematykę stylów uczenia się (projekt POKL realizowany w Olsztynie). W efekcie tych działań  poprawiły się znacznie stopnie Uczniów, zaczęli oni być bardziej aktywni na lekcjach, poczuli się włączeni w proces własnej edukacji i odpowiedzialni za jej wyniki. Wzrosło także zadowolenie i satysfakcja zawodowa u Nauczycieli.  Takie wyniki są bezcenne.

Szukając sposobów na wyrównanie szans edukacyjnych i podniesienie efektów kształcenia, trzeba szukać sposobów na personalizację procesów nauczania i zapewnienie każdemu dziecku równego startu. Aby to osiągnąć,  należy zacząć od diagnozy stylów uczenia się Uczniów, dostosować do nich metody nauczania i… spodziewać się sukcesów!

 

Autor: Małgorzata Taraszkiewicz

Źródło: e-Dziennik Librus