Termin autyzm po raz pierwszy wprowadzony został w 1943 roku przez amerykańskiego psychiatrę Leo Kannera. Zwrócił on uwagę na pewną grupę dzieci odznaczających się nietypowym, charakterystycznym wzorcem zachowania. Były to dzieci zamknięte w sobie, izolujące się,  preferujące samotność oraz nie wykazujące chęci kontaktów ze światem społecznym. Objawy te sklasyfikował i określił mianem autyzmu, od greckiego słowa autos, czyli sam (Pisula, 2010).

Dziś autyzm określany jest nieco szerzej i  jest jednym z najpoważniejszych i najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych (Suchowierska i inni, 2012).

Wyodrębniono trzy charakterystyczne, główne kryteria diagnostyczne autyzmu. Jest to tak zwana „triada autystyczna”, przejawiająca się zaburzeniami w sferach funkcjonowania:

• społecznego,
• komunikowania się
• oraz sztywnymi, stereotypowymi wzorcami aktywności i zainteresowań.

Mówiąc ogólniej, dzieci autystyczne posiadają trudności w budowaniu relacji z innymi ludźmi. Ich zainteresowanie innymi, jak i wspólnymi zabawami są ograniczone. Preferują indywidualną aktywność. Trudność sprawia im również komunikowanie się, nie tylko poprzez  często występujące deficyty w sferze mowy, lecz również ze względu na   brak tworzenia wspólnego pola uwagi. Dzieci te często nie patrzą na rozmówcę, nie nawiązują kontaktu wzrokowego oraz nie prowadzą dialogu opartego na interakcji. Mają trudność ze zrozumieniem perspektywy drugiej osoby, jej uczuć czy myśli.

Zaburzenie, jakim jest autyzm, również charakteryzuje się niezwykłym przywiązaniem do przedmiotów, niechęcią do zmian oraz tendencją do narzucania rutyny i sztywności w zakresie codziennego funkcjonowania. Bardzo często dzieci te nierozerwalnie przywiązują się do pewnych zabawek, określonej trasy do domu czy nieustannie  bawią się w ten sam sposób. Często przejawiają nadaktywność lub pasywność. Mogą nieadekwatnie do sytuacji śmiać się lub płakać, oraz być nieświadome panujących zagrożeń. Jedne z nich często są nadmiernie wrażliwe  na światło, dźwięk lub dotyk, inne z kolei potrzebują wzmożonej stymulacji poprzez nasilone bodźce (sensoryzmy), co umożliwia im pełne doznania sensoryczne. Każda zmiana rodzi nieprzewidywalność, która generować może lęk, poczucie zagrożenia czy frustrację.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że zaburzenie to jest niejako zaburzeniem ukrytym, gdyż  zarówno w budowie ciała  czy wyglądzie nie występują zmiany różnicujące osoby te od osób zdrowych. Pierwsze symptomy autyzmu uwidaczniają się już przed 3 rokiem życia i są one stwierdzane czterokrotnie częściej u chłopców, niż u dziewcząt.  Około ¼ wśród populacji osób autystycznych posiada inteligencję w granicach normy.

Mimo ciągłych badań i obszernej wiedzy z zakresu tematyki autyzmu, nadal w tym obszarze występuje wiele sporów i niejasności, czyniąc autyzm zaburzeniem intrygującym i owianym tajemnicą.

Do tej pory nie udało się ustalić przyczyn i mechanizmów leżących u podstawy tego zachowania. Do grona autyzmu zalicza się wiele podobnych do siebie zaburzeń (spektrum autyzmu), lecz  jednocześnie różniących się od siebie, o nieznanych etiologiach, co znacznie utrudnia diagnozę i rozpoznanie. Populacja osób z tym zaburzeniem cechuje się dużą niejednorodnością (Pisula 2010; Frith 2008).

Jedno jest pewne, każda dotknięta autyzmem osoba, to niepowtarzalna, indywidualna jednostka, której nie można zamknąć w sztywne ramy definicji. Każda z nich wymaga nowego spojrzenia, bo przecież każda z nich kryje w sobie inny wachlarz możliwości i nieznany potencjał oraz potrzebuje innej pomocy, stworzonej specjalnie dla niej.

 

Roksana Pałucka
Niepubliczne Przedszkola
„Żółty Latawiec”

Bibliografia

Frith, U. (2008). Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy. Warszawa: GWP.
Pisula, E. (2010). Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia. Gdańsk: Harmonia.
Suchowierska, M., Ostaszewski, P., Bąbel, P. (2012). Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania. Sopot: GWP