Dzień przedszkolaka przepełniony jest różnorodnymi zajęciami – zabawy dydaktyczne, rytmika, muzyka, taniec, język angielski, a także posiłki i odpoczynek. Przy tym pełen jest także niewidocznych dla dorosłych „okresów przejściowych” (ang. transitions), czyli wszystkich tych chwil „pomiędzy” zaplanowanymi przez nas zajęciami. Z natury żywotne i energiczne dzieci gubią się w tych chwilach, częstokroć odczuwając niepokój lub frustrację.

Dlatego też tak ważna jest rola nauczyciela w płynnym prowadzeniu grupy w ciągu dnia i eliminowaniu zakłócających przerw. Świadome planowanie okresów przejściowych z pewnością poprawi organizację grupy, zmniejszy problemy z zachowaniem się dzieci i stworzy wiele dodatkowych okazji do nauki. Jak łagodnie połączyć różne punkty harmonogramu dnia? Cenna może okazać się piosenka, zabawa, stały rytuał. Omówmy najbardziej typowe okresy przejściowe.

Przybycie dzieci

Sposób rozpoczęcia dnia kształtuje jego atmosferę. Przywitaj się z każdym dzieckiem poprzez podanie ręki i uśmiech (pamiętaj, aby schylić się do poziomu dziecka!). Dzieci uwielbiają słyszeć swoje imię, stąd też witaj je „Dzień dobry, Kasiu”, „Cieszę się, że przyszedłeś, Adamie”. Każde dziecko wchodzące do sali poczuje się wtedy takie ważne. Możesz przygotować tablicę obecności, na której każde dziecko odznaczy się przy wejściu do sali (np. spinaczem ze swoim imieniem lub zdjęciem). Aby zachęcić dzieci do bezpośredniej aktywności, rozłóż najbardziej atrakcyjne pomoce i gry na podłodze i stolikach. 

Basen niespodzianek: Potrzebujesz nadmuchiwanego basenu lub dużej miski. Umieść basen w spokojnym kącie sali. Powiedz dzieciom, iż codziennie rano mogą spotkać w basenie niespodziankę. Umieszczaj w basenie różne przedmioty: klocki, puzzle, mozaiki, liczmany, kredki, plastelinę, eksponaty naturalne, książki. Wymieniaj zawartość basenu codziennie!

Zbieranie się w grupie · „Krąg”

Dobrze jest zacząć dzień we wspólnym kręgu. To czas poczucia przynależności do grupy, serdecznego powitania – rytuał, na który wiele dzieci oczekuje. Sekret dobrego „kręgu” leży w jego treści i możliwie krótkim czasie trwania (wtedy uwaga dzieci zostaje utrzymana). Doskonale rozpoczniesz „krąg”, siadając na podłodze i intonując znaną piosenkę. Krąg to także wspaniała okazja do poznawania kalendarza i czasu, do obserwacji pogody.

Magiczne prześcieradło: To doskonały sposób, aby zebrać grupę. Magicznym prześcieradłem może być (!) prześcieradło, okrągła mata, spadochron animacyjny (ang. parachute). Rozłóż materiał i powiedz „To jest magiczne prześcieradło. Chodźcie i rozgośćcie się wygodnie na nim!”

Sprzątanie

Zaśpiewaj piosenkę lub odtwórz nagranie z płyty, aby ogłosić czas na zakończenie zajęć i sprzątanie. Stosuj pozytywne zachęty, aby zamienić czas sprzątania w przyjemną zabawę. Odpowiednio zmotywowane dzieci lubią brać odpowiedzialność za wygląd swojej sali.

Inspektor „Rączka”: Wybierz kukiełkę lub pluszowe zwierzątko, które zostanie „inspektorem Rączką”. Przemierzaj z kukiełką salę i komentuj zmienionym głosem: „O, widzę, że puzzle są tak pięknie równiutko ułożone!”, „Inspektor Rączka widzi klocki, które nie są dobrze uporządkowanie”. Następnego dnia to dzieci mogą się wcielić w postać inspektora Rączki!

Ustawianie się w szeregu, przygotowanie się do wyjścia

Możesz stosować wiele zabaw, które ułatwią dzieciom ustawić się w szeregu lub przejść na inne zajęcia.

• Proś kolejno o ustawienie się dzieci, które mają na sobie coś niebieskiego, czerwonego, zielonego ...; które mają oczy brązowe, niebieskie ...; które mają na sobie spodnie, spódniczkę ... itd.
• Wymawiaj kolejne litery alfabetu, dzieci czekają aż wypowiesz literę zaczynającą ich imiona. Dla wzmożenia uwagi dzieci możesz też wypowiadać litery alfabetu na wyrywki.
• Przygotuj karteczki z kolorami, figurami, obrazkami, literami lub liczbami. Pokazuj dzieciom kolejne karteczki i poproś o ich nazwanie. Dzieci ustawiają się w szeregu po podaniu poprawnej nazwy.
• Wymieniaj miesiące urodzin, adresy, imiona rodziców. Dzieci idą do szeregu, jeśli rozpoznają informacje dotyczące ich osoby.
• Wymawiaj szeptem imiona dzieci, które mogą wstać i ustawić się w szereg.
• Wychodząc na dwór wykorzystaj długą linę, którą dzieci będą trzymać w szeregu. Lina może zamienić się oczywiście w gąsienicę lub smoka.
• Napisz literę lub figurę na plecach dziecka; jeśli odgadnie - ustawia się w szereg.
• Powyższe zabawy idealnie nadają się także do skutecznego spowalniania kolejki dzieci myjących ręce przed posiłkiem.

Zmiana grup lub zajęć · Oczekiwanie

Trzymaj zawsze w zanadrzu pomysły na czas oczekiwania (przejście na inne zajęcia, wcześniejsze skończenie zabawy). Nieocenione stają się wtedy różnorodne opowiastki, zabawy z paluszkami, proste piosenki i rymowanki. Możesz również wykorzystać ten czas na naukę poprzez zabawę: sięgając po obrazki do nazywania, organizując krótką zabawę dydaktyczną lub zapraszając dzieci do kącika z książkami.

Cztery kąty: Numerujecie kąty sali: 1, 2, 3, 4 i wybieracie dziecko prowadzące grę, które siedzi pośrodku z zamkniętymi oczyma. Dziecko liczy wolno od 1 do 10, podczas gdy pozostałe dzieci starają się zająć miejsce w jednym z kątów. Na koniec dziecko wymienia jeden z kątów (1, 2, 3 lub 4) a dzieci tam zebrane kończą grę. Zabawa trwa do chwili, gdy w jednym ze szczęśliwych kątów pozostanie zwycięskie dziecko.

Zwracanie uwagi dzieci

Dzieci zajęte są zabawą, zatopione w niej bez reszty – a tu trzeba zwrócić ich uwagę. Dobrze jest zadziałać w sposób nieoczekiwany, aby móc skutecznie przekazać informację:

• Zgaś światło.
• Zadzwoń dzwoneczkiem.
• Stań nieruchomo w sali i poczekaj aż dzieci zwrócą na ciebie uwagę. Możesz wtedy wydać polecenie za pomocą gestów.
• Obniż ton głosu lub zacznij mówić szeptem.
• Powiedz: „Jeden, dwa, trzy – każdy na mnie patrzy!”
• Puść bańki mydlane i zachęć dzieci do uciszenia się, zanim ostatnia bańka pęknie.
• Odliczaj od 10 do 1 (lub do 0).
• Wykorzystaj kukiełkę, aby przekazać dzieciom polecenie.
• Zaklaszcz w dłonie i poproś dzieci, aby powtórzyły rytm.

„Podaruj mi 5!” : Powiedz dzieciom, iż wasza grupa zna tajemny kod. Kiedy powiesz dzieciom „Podaruj mi 5!” i podniesiesz dłoń, wtedy każde dziecko sprawdza następujące sygnały: 1) oczy skierowane na nauczyciela, 2) uszy słuchające, 3) usta milczące, 4) ramiona wzdłuż ciała, 5) stopy spokojne. Po sprawdzeniu wszystkich 5 tajemniczych kodów (!) dziecko podnosi rękę.

Przygotowanie się do odpoczynku

Dzieci potrzebują powtarzalnych czynności, aby przygotować się do leżakowania lub odpoczynku (podobnie jak w przypadku snu nocnego w domu). Wypracuj z dziećmi własny rytuał: pójście do toalety, wypicie wody, spokojna muzyka, wyłączenie światła. Możesz przeczytać bajkę „na dobranoc” lub pozwolić im przejrzeć książkę.

Ćwiczenia relaksujące: niczym balony dzieci wciągają dużo powietrza a potem wolno wypuszczają · dzieci poruszają kolejnymi częściami ciała (nogami, rękoma ...) a następnie „kładą” je spać · wycieczka w świat fantazji – dzieci wyobrażają sobie, że są chmurkami na niebie, motylami na słonecznej łące.

Pamiętaj, aby przygotować „ciche” zajęcia dla dzieci, które wcześniej się budzą, np. kolorowanie, układanie puzzli, mozaiki.

Zakończenie dnia

Zanim dzieci zaczną opuszczać grupę ważne jest, aby zebrać się razem i wspólnie zakończyć dzień. Jest to czas podsumowania dnia, tego czym grupa zajmowała się i co podobało się dzieciom najbardziej. Podsumuj krótko przebieg całego dnia lub zrób to wspólnie z dziećmi (np. siedząc w kręgu dzieci opowiadają kolejne etapy dnia). Możesz zapytać kolejno każde dziecko „Jaka była twoja najprzyjemniejsza chwila dzisiejszego dnia?”, „Z czego jesteś najbardziej zadowolona /-y?”. Powiedz też, co będziecie robić następnego dnia (praca plastyczna, nowy temat, eksperyment, teatrzyk), aby dzieci mogły się już cieszyć na jutro. 

Starszym przedszkolakom możesz zadać proste „zadanie domowe” (może być one związane z jutrzejszym tematem), np. „Poszukajcie i zapamiętajcie przedmioty w kształcie koła (rzeczy w kolorze niebieskim) w waszym domu”, „Policzcie wszystkie krzesła (okna, kwiaty, drzwi) w domu”, „Przynieście z domu przedmiot, którego nazwa zaczyna się na literę B”. Takie konkretne zadania sprawią dzieciom wiele radości.

* ! * ! *
Zawsze staraj się sygnalizować dzieciom w porę nadejście „czasu przejściowego”, aby mogły spokojnie zakończyć swoje zajęcia i przygotować się na zmianę. Pamiętaj, aby zaplanować wystarczająco dużo czasu na przejście – wtedy przebiegnie ono łagodnie, gdyż ani nauczyciel ani dzieci nie znajdą się pod presją czasu.